Apologeten schreven verdedigingen van het christelijk geloof, soms gericht aan de keizer. Daarin weerlegden ze de beschuldigingen die tegen de christenen werden ingebracht (o.a. landverraad en immoraliteit). Ze voerden bewijzen aan voor de waarheid van het Christendom (bv. vervulde profetie) en vielen het heidendom aan (rationalistische kritiek op Grieks­Romeins veelgodendom). Zulke apologeten waren Justinus Martyr en Tertullianus. Van de laatste is ook de uispraak: "Het bloed der martelaren is het zaad der kerk".

Marcion	Justinus de Martelaar	Tertullianus	Cyprianus van Carthago

In de tweede eeuw voerde de kerk ook een felle strijd tegen dwaalleren van de Gnostiek, Marcion en Montanus. Meer over de anti-marcionitische prologen vindt u hier. De kerk reageerde op deze dwalingen door: (1) geloofsregels als doopbelijdenis te formuleren, (2) een eerste canon vast te stellen  (ca. 180 AD; het proces werd twee eeuwen later voltooid in Carthago); (3) een kerkelijke hiërarchie (bisschoppen) te vormen i.p.v. de vroegere ‘democratische’ leiding. Cyprianus vestigde een sterke kerkelijke hiërarchie, gebaseerd op apostolische successie. Daarnaast namen diverse kerkvaders in geschrifte stelling tegen dwalingen. Eén van hen was Irenaeus, bisschop van Lyon na de massamoord op christenen in 175 A.D., met zijn Contra Haereses (Tegen de dwalingen).

Om meer te lezen over de vorming van de canon klikt u hier.

De kerkvader Origenes is nog steeds ietwat omstreden. Hij was een groot intellect, bijbeluitlegger, filosoof en asceet. D.m.v. een allegorische bijbeluitleg (typerend voor Alexandrië i.t.t. Antiochië in Syrië)probeerde hij het christendom te verbinden met het Griekse denken. O.i.v. Grieks dualisme tussen stof en geest leggen velen zware nadruk op ascese (o.a. heremieten, Simon de pilaarheilige). Hieruit ontstaat later het kloosterwezen.

Een eerste algemene christenvervolging (249-257) vindt plaats onder keizer Decius, nogmaals (257-258) onder Valerianus, een bijzonder hevig (303-311) onder Diocletianus.

Het jaar 312 AD ziet de bekering van Constantijn de Grote. Het volgende jaar 313 AD vaardigt hij het Edict van Milaan uit: volkomen godsdienstvrijheid en gelijkberechtiging van het Christendom. Wat later verkreeg de kerk speciale gunsten. "Wanneer de wereld kerks wordt, wordt de kerk werelds". In 380 AD verklaart keizer Theodosius het Christendom tot staatsgodsdienst.

In deze periode ontstaan diepgaande theologische strijdpunten. Het eerste is

De strijd over de wezenseenheid van de Vader en de Zoon