Het postniceense tijdperk (325 - 590 A.D.)

Van het concilie van Nicea tot Gregorius de Grote

325   Concilie van Nicea

De belijdenis dat Christus de zoon van God is en ook God zelf, is fundamenteel voor het christelijke geloof. Mede door de debatten die waren ontstaan rondom de opvattingen van Arius kwam de kerk tot de vaststelling van de leer van de drie-eenheid van God en de tweenaturenleer van Jezus Christus. In de geloofsbelijdenis van Nicea uit 325 na Chr. is de leer van de drie-eenheid vastgelegd. Er waren nog twee concilies (kerkvergaderingen) nodig alvorens men tot de definitieve afronding van deze theologische kwesties kwam.

381   Concilie van Constantinopel

Dit concilie bevestigde de geloofsbelijdenis die in 325 in Nicea was vastgesteld. De tweede fundamentele doctrine van de christelijke kerken werd voor altijd vastgelegd: de leer van de drie-eenheid. Het geloof in de Heilige Geest als gelijkwaardige goddelijke derde persoon van de in essentie éne God werd in de geloofsbelijdenis van Nicea opgenomen. De Heilige Geest komt voort uit God de Vader en wordt samen met Christus de Zoon als God aanbeden en geëerd.

Johannes Chrysostomos was vanaf 386 gedurende 12 jaar een begenadigd prediker. Vandaar zijn bijnaam Chrysostomos (= Guldenmond). In 398 werd hij, tegen zijn zin, door patriarch Theophilus van Alexandrië tot bisschop van Constantinopel gewijd. Hier trad hij op als boetprediker. Daar waar het kerkvolk hem steunde, veroorzaakte zijn optreden verzet in bepaalde kerkelijke en hofkringen. In 403 werd hij op een synode die door Theophilus was bijeengeroepen, schuldig bevonden aan onder andere verraad en werd verbannen. Onder druk van het kerkvolk kon hij terugkeren maar werd in 404 opnieuw verbannen. Hij stierf in ballingschap nabij de de Zwarte Zee.

De concilies van Hippo (393) en Carthago (397) bepaalden als sluitstuk van een langdurig proces de officiële leer van de kerk en de canon van wat wij het Nieuwe Testament zijn gaan noemen.

Het tweede grote strijdpunt was:

De strijd over de twee naturen van Christus

Apollinarius, bisschop van Laodicea, leerde dat de mens bestond uit lichaam, ziel en geest, en dat in Jezus de goddelijke Logos de plaats had ingenomen van de geest. Nestorius, patriarch van Constantinopel, benadrukte de menselijke natuur van Christus. Zijn tegenstander Cyrillus benadrukte Christus' goddelijke natuur en beschuldigde Nestorius van apollinarisme: in 431 werd hij op het concilie van Efeze geëxcommuniceerd omdat hij een tweevoudige Christus zou leren (een goddelijke en een menselijke) die woonden in het lichaam van Jezus. Op grond van zijn enige bewaard gebleven werk lijkt dat een misvatting te zijn. Het Concilie van Chalcedon (451) aanvaardde de formulering van paus Leo I: " twee naturen in één persoon, onvermengd en onveranderd, ongedeeld en   ongescheiden."

De theologische reus van deze periode is Augustinus van Hippo (in het huidige Tunesië). Na een wilde jeugd kwam hij tot bekering onder de prediking van Ambrosius, bisschop van Milaan. Augustinus beheerste geen Grieks, werd daardoor niet beïnvloed door het Griekse denken en formuleerde zo oorspronkelijke theologische gedachten, o.a. in zijn De Civitate Dei. Hieronymus van Caesarea, vertaler van de Vulgata, stond hem af en toe bij in zijn studie van de grondtekst van de Bijbel.

Als bisschop bestreed Augustinus tal van dwalingen. Als zodanig beschouwde hij ook de Donatisten in Noord Afrika. Zij wezen medegelovigen af die onder druk van vervolging en marteling Christus hadden verloochend.

De kluizenaar Benedictus van Nursia (480-547) wordt beschouwd als vader van het westerse kloosterwezen. Hij stichtte het beroemde klooster van Monte Cassino en formuleerde de regel van Benedictus voor kloosterlingen: soberheid, kuisheid, gebed en arbeid (ora et labora), en gehoorzaamheid.

Door heel deze periode heen krijgt de bisschop van Rome een steeds vooraanstaander positie. Met name Leo I de Grote was voorvechter van pauselijke suprematie en trok grote wereldlijke macht naar zich toe.

"Mij is gegeven alle macht in hemel en op aarde. Gaat dan henen, maakt alle volken tot Mijn discipelen, doopt hen in de naam des Vaders en des Zoons en des Heiligen Geest en leert hen onderhouden al wat Ik u bevolen heb. En zie, Ik ben met u alle dagen tot aan de voleinding der wereld." Matt 24:19-20

Voor wie meer wil weten:

Ante-Niceense Vaders

Inhoudsopgave: http://www.sacred-texts.com/chr/ecf/index.htm

o.a. Apostolische Vaders, Justinus Martyr, Irenaeus: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-01/TOC.htm#TopOfPage

o.a Hermas, Clemens van Alexandrië: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-02/TOC.htm#TopOfPage

Tertullianus: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-03/TOC.htm#TopOfPage

o.a. Tertullianus, Origenes: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-04/TOC.htm#TopOfPage

o.a. Hippolytus, Cyprianus: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-05/TOC.htm#TopOfPage
o.a. Dionysius, Methodius: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-06/TOC.htm#TopOfPage
o.a. Lactantius, Victorinus, Apostolische Constituties, Nicea, Oude liturgieën: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-07/TOC.htm#TopOfPage

o.a Test. Twaalf Patriarchen, Pseudo-Clementinen, Apocriefen NT: http://www.ccel.org/fathers2/ANF-08/TOC.htm#TopOfPage

Niceense en Post-Niceense Vaders

http://www.sacred-texts.com/chr/ecf/index.htm